منشا بوی دهان که تحت هر شرايطی آزار دهنده است عبارتند از:

1.       بوی موادی که احتمالا در طی روز مصرف کرده باشيم از قبيل سير، پياز، الکل ، سيگار و...

2.       بوی نامطبوع ناشی از بهداشت دهان و دندان ضعيف ...

3.       بوی ناشی از حلق و لوزه ها و سينوس های فکی که در کل تحت نام مجاورات دهان و دندان از آنها ياد مي شود ...

4.       بوی ناشی از بيماريهای سيستميک از قبيل آبسه های ريه، ديابت، ناراحتی های گوارشی و غيره

در يک ديد کلی بوی دهان حتما يک علتی دارد و اينطور نيست که بگوئيم دهان فلانی بد بو است و نميشود کاری کرد؟! دهان هر فردی با هر نژاد و مليتی در شرايط سالم نبايد بوئی داشته باشد. آگر بوئی مشاهده مي شود صد در صد علتی دارد که خارج از اين چهار موردی که ذکر شد نمي تواند باشد. اين اصل مهمی است که خيلی به آن بی توجه هستند (علی رغم سادگی موضوع) مثلا من افراد زيادی را ديده ام که در مطب به من مي گويد، دکتر هر کاری مي کنم بوی دهانم خوب نمي شود؟! مواردی هم که ميشود علت بوی دهان را تشخيص داد و عملا نمي شود کاری کرد بسيار نادر است و تنها در يک مورد که بيماران ديابتی آن هم بعضی از موارد ممکن است دهانشان بوی استون مانندی بدهد که عملا نمي شود کاری کرد. بقيه قابل درمان هستند و حداقل قابل کنترل ...

حال به توضيح چهار مورد بالا می پردازيم

بوی موادی که احتمالا در طی روز مصرف کرده باشيم

بوی  مواد مصرفی با کاهش مصرف و يا عدم مصرف برطرف شده و اثر پايداری ندارد حتی افراد سيگاری هم بعد از اينکه مدتی از ترک سيگارشان گذشته باشد بدون اينکه احتياج به کار خاصی داشته باشد بوی بد آن بمرور از بين مي رود مواد تندی مثل سير غير از اينکه در محيط دهان خورده ريزه های آن باقی مي ماند از طريق  سيستم گوارشی هم  برای مدتی باعث انتشار بو مي شود. جويدن آدامس و خوب مسواک زدن در کاهش بو موثر خواهد بود.

بوی نامطبوع ناشی از بهداشت دهان و دندان ضعيف

بوی ناشی از عدم رعايت بهداشت دهان و دندان شايعترين نوع بوی بد دهان مي باشد. بخوبی مي دانيد که محيط دهان پر از ميکروارگانيزم های مختلف است که به طور طبيعی در محيط دهان بدون ايجاد مشکل خاصی وجود دارند. مصرف مواد غذائی اگر منجر به اين شود که خرده ريزه های اين مواد مصرفی در محيط دهان باقی بمانند اين ميکروارگانيسم ها شروع به تجزيه اين مواد کرده و حاصل آن محصولات گازدار مختلف است که بسته به نوع مواد تجزيه شده دارای بوهای متفاوت مي باشد. رسالت اصلی مسواک زدن و استفاده از نخ دندان اين است که محيط دهان را از هر نوع مواد باقی مانده پاک کرده و اين روند را مختل سازد ( روند تجزيه مواد باقی مانده) حال به هر علتی نتوانيم در تميز کردن اين محيط موفق شويم غير از مشکلات دندانی و لثه ای که ممکن است بوجود آيد از عوارض طبيعی آن بوی بد دهان خواهد بود. نواحی که من به تجربه دريافته ام که شکست در تميز کردن آنها منجر به بو گرفتن محيط دهان مي شود را برای شما مطرح مي کنم:

1.    دندانهای پوسيده: پوسيدگی دندانها با توجه به اينکه ايجاد حفره هائی را در داخل دندان ايجاد مي کند عملا مانع تميزکردن اين محيط توسط مسواک گشته علاوه بر اينکه روند پوسيدگی را تسريع مي کند باعث ايجاد محيطی برای رشد ميروارگانيسم ها شده و غذا های مصرفی هم که در اين حفره ها باقی مي ماند دست به دست هم داده و باعث بوی دهان مي شود. اين پوسيدگی ها ممکن است از بين دندانها باشد و يا احتمالا در زير پرگردگی های قبلی بوجود آيد . و شما با ديد مستقيم نبينيد. لذا معاينه توسط دندانپزشک و متعاقب آن پر کردن دندانهای پوسيده در رفع بوی دهان موثر خواهد بود.

2.    انواع بيماری های لثه: لثه هائی که ملتهب و متورم هستند محيط مناسبی برای تجمغ غذائی و ميکروارگانيسم ها هستند. در ضمن در يک لثه بيمار پاکت هائی بين لثه و دندان ايجاد مي شود که از يک ميليمتر تا چندين ميليمتر ممکن است که عمق داشته باشد و عملا مسواک قدرت تميز کردن اين فضا ها را ندارد و همين امر باعث ايجاد محيط های مناسبی برای توليد گاز های نامطبوع که حاصل عملکرد ميکروارگانيسم ها بر روی غذا های باقی مانده است مي شود. درمان بيماری های لثه در هر حدی که باشد صددرصد در رفع اين بوها موثر خواهد بود. در بعضی بيماری های پيشرفته لثه خود لثه عفونی هم بوی شديدی دارد و ميکروبها شروع به تخريب لثه مي کنند که همراه با بوی تعفن شديد است.

3.       نواحی که تميز کردن آن با مسواک و نخ دندان مشکل است، اين نواحی عبارت است از:

• ناحيه ديواره پشتی دندان عقل که به خاطر دسترسی مشکل. تميز کردن آن خوب صورت نمي گيرد و حالت تهوع و نبودن فضای کافی برای رشد دندان عقل هم اين وضعيت را تشديد مي کند و همين ناحيه محلی برای تجمع ميکروبی مي گردد. 
• ناحيه سطح زبان بخصوص قسمت خلفی آن که پرز های درازتر و بزرگتری دارد و بعد از غذا خودن در اين نواهی خورده غذائی مانده متعفن شده و باعث بوی دهان مي گردد. مسواک زدن سطح زبان در رفع بوهائی که از اين ناحيه منشا گرفته خيلی موثر خواهد بود.
• زير پر کردگی های نامناسب و پروتز های ثابتی که در دهان داريد: پروتز هائی که در دهان داريد از هر نوعی که باشد نحوه تميز کردن خاص خودش را دارد که حتما بايد از دندانپزشک خو بپرسيد. پروتز های ثابت هم تکنيک های خاصی را برای تميز کردن لازم دارد که عدم تميز بودن زير آن باعث گير غذائی و آغاز ايجاد بوهای نامطبوع است. اگر پروتز ثابت به طور مناسب ساخته نشود به طوری که غير قابل تميز کردن باشد با هيچ راهی نميشود آنها را تميز کرد و بايد تعويض گردد. پر کردگی های نامناسب بخصوص پر کردگی هائی که با آمالگام صورت گرفته و از ديواره دندان بيرون زده تر پر ميشود را هم نمي شود با مسواک و نخ دندان تميز کرد و بايستی تعويض گردد.

در صورتی که تمامی اين مشکلات در محيط دهان و دندان رفع شده باشد ديگر امکان اينکه بوی دهان داشته باشيم نخواهد بود به شرطی که اين بو از ناحيه دهان و دندان باشد. اکثرا افرادی که از بهداشت خوبی برخوردارند و لی باز از بوی دهان رنج ميبرند به مجاورات دهان که عبارت است از چين های مختلفی که در حلق وجود دارد لوزه ها، سينوسهای فکی، غافل هستند. پس مي رسيم به قسمت سوم مبحث:

بوی ناشی از حلق و لوزه ها و سينوس های فکی که در کل تحت نام مجاورات دهان و دندان از آنها ياد مي شود

 مجاورات دهان و دندان: اگر ته گلوی خود را بخوبی در آينه نگاه کنيد متوجه مي شويد که بعد از اتمام دندانها و هنوز به لوزه ها نرسيده چين های مختلفی وجود دارد که تمامی آنها محيط مناسبی برای گير غذائی مي باشد در ضمن خود لوزه ها بخصوص در افرادی که سابقه عفونت های متعدد در ناحيه لوزه دارند لوزه ها به صورت نمای گل کلمی در ميايد که همراه با شيارهای گاهاً عميق است و اين شيارهای روی لوزه ها هم باعث تجمع غذائی در اين نواحی مي شود که همه اين محيط ها مي تواند باعث بوهای وحشتناکی در محيط دهان شود بدون اينکه مشکلی به لحاظ دهان و دندان داشته باشيد. رسيدگی به اين نواحی از مسئوليت های دندانپزشک خارج است و بايد توسط متخصص گوش و حلق و بينی رسيدگی گردد. ما معمولا بعد از اطمينان از نبودن مسئله ای در محيط دهان بيماران را برای چک کردن مجاورات دهان بخصوص لوزه ها و سينوسها به اين متخصصين ارجاع مي دهيم. 

 بعضی مواقع بيمارانی که لوزه های بزرگ و شيار دار دارند مواد مصرفی مانند آجيل و پسته، تخمه و... در اين شيارها جايگزين مي شوند و بوی بدی ايجاد مي کنند که حتی با قرقره کردن معمولی هم برطرف نمي شود. معمولا متخصصين گوش و حلق و بينی با دوشيدن اين لوزه ها ( فشار لوزه ها و تخليه و شستشوی آن ) نسبت به اين مشکل اقدام مي کنند. من چند مورد را ديده ام که بعد از اين کار بوی نامطبوع دهان نيز رفع شده است.

از ديگر مجاورات دهان که ميتواند باعث بوی بد دهان شود سينوس های فکی مي باشد. سينوسها حفره هائی در داخل استخوان های مختلف جمجمه واقع شده و توسط مجراهائی به حفره بينی و از آنجا به ناحيه حلق  و دهان به طريقی مربوط هستند اين حفره ها در صورت عفونی شدن که در کل به سينوزيت مشهور است با بوی نامطبوعی همراه است که همراه با تنفس بيمار ما متوجه اين بو مي شويم و در صورتی که اين سينوزيت به صورت مزمن در آيد دائما ترشحاتی خواهد داشت که اين ترشحات همراه با بوی زننده است و در مواردی از بيماران که از بوی بد دهان رنج ميبرند اين موارد را مشاهده کرده ام که باز اين موارد بايد توسط متخصصين گوش و حلق و بينی درمان گردد.

بوی ناشی از بيماريهای سيستميک از قبيل آبسه های ريه، ديابت، ناراحتی های گوارشی و غيره

 چهارمين مورد از منشا بوی دهان بيماری های سيستميک و بيماری های گوناگونی است که به ناحيه دهان مربوط هستند. از جمله اين بيماری ها بيماري های گوارشی و بيماری های تنفسی است. من از ذکر جزئيات علمی اين بيماری ها خودداری مي کنم چون اين يک مقاله کاربردی برای عموم هست و زياد تو بهر جزئيات علمی کار نبايد رفت فقط به دو مورد اشاره مي کنم که يکی عفونت های حاد ريوی و آبسه هائی که در ريه ممکن است وجود داشته باشد. اين آبسه های ريوی بوی بدی را هنگام تنفس ايجاد مي کند و در مان آن توسط متخصصين داخلی بايد صورت گيرد. مورد دوم بيماری ديابت شيرين است که ممکن است بوی بدی را ايجاد بکند. بيماری های مختلف گوارشی و معده از جمله سرطان معده در موارد بسيار نادر باعث بوی دهان مي شود مقوله ای تخصصی است و از عوارض بسيار جزئی اين بيماری ها مي باشد که با درمان اين بيماری ها اين بوی دهان نيز برطرف مي گردد.

چند نکته در مورد درمان بوی دهان :

1.       به نظر من هر فردی بوی بد دهان را در مورد خودش و سايرين تجربه کرده است. بوی دهان ممکن است مقطعی باشد بخصوص بوهائی که صبح موقع بيدار شدن ازخواب مشاهده مي شود و بعد از خوردن صبحانه و مسواک زدن برطرف مي شود. اين بوی صبحگاهی طبيعی است و و به علت کاهش بزاق در طی شب و در ضمن عدم فعاليت محيط دهان در کل زمينه ای برای فعاليت ميکروارگانيسم ها فراهم مي کند که بعد از يک وعده غذا خوردن رفع مي شود. لذا در صورتی که صبح صبحانه نخورده ايد مواظب صحبت کردن خود باشيد

2.       از اطرافيان نزديک خود بخواهيد که اگر بوی بدی از دهان شما متوجه شدن حتما تذکر دهند چون افراد جامعه وقتی متوجه بو مي شوند هيچ وقت به زبان نمی آورند ولی اثر بد شخصيتی خود را مي گذارد. آشنايان نزديک اين لطف را در حق ما بکنند و تذکر دهند از اين ضربه شديد به شخصيت مان جلو گيری مي کنند.

3.       اگر در فردی متوجه بوی بد شديم بايد سعی کنيم به طور غير مستقيم مطرح کنيم طرح مستقيم ممکن است ضربه روحی شديدی ايجاد کند بخصوص که ارتباط عاطفی با هم داشته باشيم. اگر هم متذکر نشويم باز رفتار مسئولانه ای نکرده ايم طرح غير مستقيم بهترين وسيله است.

4.       در صورتی که متوجه شديم که دهانمان بو مي دهد برای درمان اولين مرحله مراجعه به دندانپزشک و مشورت با آن است. دندانپزشک با يک معاينه کامل مي تواند علت بوی دهان شما را تشخيص و درمان کند اين درمان ميتواند شامل جرم گيری آموزش مسواک زدن و استفاده از نخ دندان، ترميم دندانهای پوسيده و... باشد. در صورت اطمينان از ناحيه دهان و دندان اگر مشکل بوی دهان رفع نگرديد حتما بايد به يک متخصص گوش و حلق و بينی مراجعه کنيد و لوزه ها و حلق و سينوسها ی فکی را چک کنيد حتما مشکل شما حل خواهد شد ساير مواردی که ميتواند باعث بوی دهان شود آنقدر نادر است که طرح آنها اصلا کاربرد عملی ندارد.

5.       افرادی هستند که دچار توهم بوی بد دهان هستند، به اين صورت که دهانشان بو نمي دهد ولی هميشه از اين وحشت دارند که دهانشان بو مي دهد. اين توهم بعضی مواقع آنقدر شديد است که در روابط اجتماعی فرد اثر نامطلوب مي گذارد. من اين بيماران را در چندين مورد مشاهده کرده ام و بارها بهشون گفته ام که بوی بدی ندارند ولی باز اين وسواس را دارند، مشاوره با روانپزشک وعلت يابی آن بسیار موثر خواهد بود.